Jobke Eijsink

De Constructie

Hoe de wereld er op dit moment uitziet hangt niet alleen aan elkaar via bewuste keuzes en beslissingen. Integendeel, het hangt nog veel meer aan elkaar via toevalligheden. Je zou het kunnen zien als bakstenen. Ze worden heel bewust gestapeld, maar toch had elke baksteen net zo goed aan de andere kant van het gebouw terecht kunnen komen, of zelfs in een heel ander gebouw, op een hele andere plek voor een heel ander doeleinde, of had de klei net zo goed nog in de grond kunnen zitten. De wereld bestaat uit toevallige constructies die net zo goed anders in elkaar hadden kunnen zitten.

Constructies komen op een bepaald moment tot stand, per toeval, zoals de kiezelstenen in een stoeptegel toevalligerwijs bij elkaar terecht zijn gekomen. Voordat zij bij elkaar kwamen hebben ze, ieder individueel, een ellelange reis afgelegd. En nu, sinds het moment dat ze elkaars paden hebben gekruist en op dat betreffende moment vastgeklemd werden in cement, vormen ze samen een voor ons logische constructie als stoeptegel. Als individuele kiezels zien we ze niet meer.

Op een soortgelijke manier wordt de hele wereld geconstrueerd. Er worden constant paden gekruist waardoor er als het ware een constructie ontstaat op dat kruispunt, op verschillende niveaus, in verschillende contexten en verschillend van duur. En die constructies vormen, kortstondig of langdurig, logische gehelen voor de toeschouwer. Hoe zo’n constructie tot stand komt, hangt af van allerlei andere constructies. Het is een aaneenschakeling van al eerder gevormde constructies waar nieuwe constructies uit voort vloeien.

Maar niet alle constructies betekenen wat voor ons. Sommige worden niet tot nauwelijks opgemerkt, omdat de context onbekend is of omdat er geen herkenning in te vinden is. Wanneer dit soort constructies toch worden opgemerkt of vastgelegd, lijkt dit in de eerste plaats ‘onlogisch’, willekeurig. We gaan dan zoeken naar de rede waarom, de betekenis achter deze bewuste keuze om de constructies op te merken. We gaan aannames zoeken en verbinden, opzoek naar logica.

Hoe bepaalde constructies onze aandacht trekken hangt af van de context. We hebben een context nodig om de aanwezigheid van de elementen bij elkaar logisch te vinden. Je zou de context kunnen zien als cement die de kiezels bij elkaar houdt. Hoe langer de constructie bij elkaar blijft, hoe meer we er gewend aan raken. En wanneer we er een woord aan metselen, lijkt de constructie niet meer weg te denken als een ding dat op zichzelf is.

Op deze manier filteren wij in de constructies en bouwen wij, door de dingen met elkaar te vergelijken, kaders om de constructies te kunnen onderscheiden, zodat we er meer grip op krijgen. Het ene is dit, omdat het niet dat is. Zo meten wij af en verdelen wij de wereld in een voor ons logisch geheel.

Wij filteren in de constructies en kaderen ze omdat we, volgens mij, niet kunnen functioneren zonder bepaalde herkenningspunten, punten van gewenning. Wanneer alles dezelfde mate van aandacht krijgt, kan gewenning niet bestaan. Dan is het alsof je je op een vlakte bevindt waar geen enkele berg of boom de kop op steekt, geen enkele herkenning om je heen. Je weet niet waar je bent, hoe ver je ergens vanaf bent. Er valt nergens wat vanaf te meten.  Een wereld zonder herkenningspunten betekent voor ons als mens een chaotische wereld, eentje waarin niks zeker is.

Maar wat maakt dat we bepaalde constructies opmerken vinden en anderen niet? Is dat alleen als de context, volgens ons, klopt en we daar gewend aan zijn geraakt? Wat als je die context weghaalt; is de constructie, de dingen bij elkaar, dan op eens niet meer logisch? Zit een context niet tussen onze oren om onze orde te bewaken? Bestaat logica wel? Is alles niet automatisch logisch? Vanuit die vragen komt mijn beeldend werk tot stand. Ik zoek niet naar antwoorden, meer verbeeld ik de vragen die ik stel. Daar kan een antwoord uitkomen, en die antwoorden zijn dan weer stof om bevraagd te worden.

Wat ik mee wil geven, is dat we niet te veel vastklampen aan onze kaders. Ze werken immers als hulpmiddelen. Als wij ons totaal over gaan geven aan die kaders, zal dat stramien, de theorie achter die kaders, de overhand nemen over de werkelijke ervaring, en zal dit een vertekend beeld scheppen. ‘Het is nu eenmaal zo’. Daardoor lijkt het alsof er niks kan worden veranderd, terwijl de werkelijkheid wel degelijk veranderd, constant. We vangen onszelf daarmee in ons eigen web. Als kiezels in cement.

Met mijn werk laat ik voorbeelden zien van constructies uit het dagelijks leven, constructies die ik tegenkom op mijn pad. Deze constructies leg ik bloot door geen verschil te maken in de logica van de dingen. Daarmee wil ik uitnodigen om kritisch na te denken over wat wij aannemen als logisch en hoe wij op basis daarvan naar de werkelijkheid kijken.

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op 11 juni 2024

Sta jij op deze pagina? En heb je een opmerking? Mail naar de redactie.